Stolica Łotwy leży nad rzeką Dźwiną (łotewska Daugava), przy jej ujściu do Bałtyku w Zatoce Ryskiej. We wczesnym średniowieczu już prosperował tu port na szlaku handlowym Wikingów. Tak zwany Szlak Dnieprzański prowadził drogą wodną Dźwina-Dniepr do Kijowa i Bizancjum. Dzisiejsza Stara Ryga to XIII wiek. Oficjalnie założona w 1201 roku! 80 lat później już była członkiem Hanzy, a więc ważnym miastem handlowym i dobrze prosperującym portem bałtyckim.
No a potem historia Rygi była już tak zawiła, jak sam język łotewski :). Było panowanie niemieckie, Krzyżacy, Korona Polska i Wielkie Księstwo Litewskie, potem Szwedzi, potem Rosja, potem znów na chwilę Niemcy, krótkie lata autonomii. Wtedy Ryga rozkwitła i zasłynęła jako „Paryż Północy”. W końcu ZSRR. Represje i deportacje Łotyszy. Nastąpił masowy napływ Rosjan, który zdecydowanie zmienił skład demograficzny Rygi – Łotysze stanowili zaledwie 40%!
Droga do wolności nie była łatwa, ale odbyła się pokojowo i połączonymi siłami z pozostałymi krajami bałtyckimi. W 50 rocznicę podpisania paktu Ribbentrop–Mołotow, który przekreślił wolność między innymi Łotwy i podporządkował ją ZSRR, przez Rygę „pociągnięto” 600-kilometrowy „Bałtycki Łańcuch” łączący trzy kraje: Litwę, Łotwę i Estonię oraz ich trzy stolice. Łańcuch był równie znamiennym wydarzeniem jak Okrągły Stół czy obalenie Muru Berlińskiego. W 1991 ogłoszono niepodległość Łotwy, a Ryga znów stała się stolicą państwa.
Historyczne centrum Rygi jest wpisane na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Uważa się również, że Ryga ma największą drewnianą zabudowę secesyjną w Europie. W 2014 r. Ryga była europejską stolicą kultury.
Zobacz też: zdjęcia i więcej o Łotwie Via Baltica
STARE RYSKIE MIASTO
Większość zabytkowych świątyń, budynków, baszt i zabudowań mieszkalnych Starego Miasta pochodzi z czasów średniowiecza i gotyku, dlatego Ryga znalazła się na trasie Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego (European Route of Brick Gothic, EuRoB). Jest to turystyczny szlak poprowadzony tylko przez kraje nadbałtyckie. Obejmuje miasta z ceglaną architekturą gotycką, które niegdyś były związane z Hanzą. Trasa wiedzie przez Danię, Niemcy, Polskę, Litwę, Łotwę oraz Estonię i jest finansowana ze środków unijnych.
Ilekroć jesteśmy w Rydze, to zawsze zaczynamy się szwendać od największej perełki i miejsca „folderowego”: Placu Ratuszowego (Ratslaukums). Tutaj znajduje się Ratusz oraz jeden z najbardziej rozpoznawalnych symboli Rygi: Dom Czarnogłowych. Na placu w średniowieczu odbywał się targ oraz różne zgromadzenia. Ratusz istniał już w 1334 roku i początkowo służył Wielkiej Gildii kupieckiej. Naprzeciwko znajduje się ta perełka: Dom Czarnogłowych, też z XIV wieku, dawniej nazywany Dworem Artusa. Bractwo Czarnogłowych to bałtyckie zrzeszenie bogatych, nieżonatych kupców, którzy oprócz handlu, mieli ogromny wpływ na życie kulturalne miasta i na sztukę. Bractwo skupiało nieżonatych, ponieważ prestiżowa Gildia nie przyjmowała kawalerów. Czarnogłowi pełnili też funkcję obronną i reprezentacyjną, ugaszczając znamienitych gości. Ryskie bractwo istniało do 1939 roku!
Na Placu Ratuszowym znajduje się także pomnik Rolanda. Był to francuski hrabia, który zginął w walkach z baskijskimi plemionami w Hiszpanii w VIII wieku. Jest głównym bohaterem „Pieśni o Rolandzie”, tego słynnego francuskiego eposu rycerskiego, który przerabialiśmy w szkole średniej.
Po Rydze można chodzić godzinami. Podobnie jak i w innych stolicach krajów nadbałtyckich. Wąskie brukowane uliczki, kolorowe kamienice, stare knajpki, bramy, zakamarki. Niby wszędzie ten sam schemat, a jednak każde miasto ma swój specyficzny urok i klimat. Dlatego po Rydze tak dobrze się chodzi i tak chętnie wraca.
Stare kamieniczki Rygi to mieszanka średniowiecznych budynków oraz secesyjnych stylizowanych na architekturę średniowiecza. Najstarsze średniowieczne domy mieszkalne w Rydze to tzw. Trzej Bracia (przy ulicy Maza Pils). Najstarszy z braci jest lekko cofnięty względem ulicy i pochodzi z XV wieku. Teraz mieści się tu siedziba Muzeum Architektury Łotwy. Kamienice kojarzone są z „Trzema Siostrami” – najstarszymi kamienicami Tallina.
Charakterystyczną kamienicą na ryskiej starówce jest secesyjny budynek stylizowany na średniowieczny – Dom Kotów albo Koci Dom. Na dachu budynku są umieszczone 2 figurki kotów o charakterystycznie wygiętych grzbietach i uniesionych ogonach – znak rozpoznawalny Rygi.
Ryga jest miastem wielowyznaniowym, stąd różnorodność zabytkowych świątyń na Starym Mieście. Są kościoły luterańskie (protestanckie), są katolickie, jest sobór prawosławny, jest też Synagoga Miejska, jedyna zachowana po II wojnie światowej świątynia żydowska. Do najstarszych należą świątynie luterańskie i katolickie.
Luterańska Katedra Tumska (1211 r.) jest największą sakralną budowlą na Łotwie i największą średniowieczną świątynią krajów bałtyckich. Wraz z kościołem św. Piotra stanowi najważniejszą świątynię protestancką Rygi. Św. Piotr (1209 r.) jest najwyższy – posiada 123-metrową wieżę z tarasem widokowym. Niegdyś wieża miała 136 metrów, miała inne iglice – drewniane, które płonęły i były stawiane na nowo. Na iglicach wież kościołów protestanckich umieszczano w średniowieczu metalowe koguty, które do dziś w panoramie Rygi pobłyskują w słońcu.
Najważniejszym kościołem katolickim jest archikatedra Św. Jakuba prawdopodobnie z 1225 roku. Do XVI wieku pozostawał katolickim, potem przechodził z rąk do rąk: katolicki-protestanski-katolicki-protestancki. Teraz jest siedzibą kardynała kościoła rzymsko-katolickiego na Łotwie. Przy uliczce Polu Gate (Polska Brama) znajduje się kościół Matki Boskiej Bolesnej z XVIII wieku, wzniesiony dla polskojęzycznej ludności katolickiej Rygi. Do dziś odbywają się tu msze po polsku.
Sobór Narodzenia Pańskiego to katedra Łotewskiej Cerkwi Prawosławnej. XIX wiek. Sfinansowana przez cara Aleksandra II. W czasach radzieckich urządzono tu planetarium. Po uzyskaniu niezależności Łotwy w 1991 roku katedra została ponownie otwarta, a obecnie jest największą cerkwią prawosławną w krajach bałtyckich.
RYGA SECESYJNA
Ryga wyróżnia się swoją architekturą secesyjną. Do dziś zachowało się podobno ponad 500 budynków z końca XIX wieku. Wtedy Ryga rozkwitała, co wywarło silny wpływ na wystawną architekturę secesyjną. Część budynków secesyjnych znajduje się jeszcze w obrębie Starego Miasta, ale najbardziej słynie ulica Elizabetes poza starówką.
POZA STARYM MIASTEM
Rozglądając się po nowszej Rydze, w oczy rzucają się secesyjne, bogato zdobione kamienice, charakterystyczne hale targowe, łotewski warszawski „pałac kultury” i budynek Biblioteki Narodowej.
Hale targowe wybudowano podczas I wojny światowej gdzieś pod Lipawą jako hangary na sterowce, tzw. cepeliny. W 1926 hangary zostały rozebrane i przetransportowane do Rygi, gdzie zaadoptowano je na hale targowe. Podobno w momencie otwarcia targu było to największe centrum handlowe w Europie. Hale targowe są położone blisko Starego Miasta. Zajrzeć tu trzeba koniecznie, bo bogactwo towaru, nie tylko spożywczego, jest ogromne. Kupić tu można wszystko. Hale jako część historycznego centrum Rygi wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Wieżowiec Akademii Nauk Łotwy to 21 pięter tzw. stalinowskiego wysokościowca postawionego w tzw. stalinowskim stylu socrealizmu lub też architektury totalitarnej. Zaprojektowano go jako Dom Kołchoźnika, ale po zakończeniu budowy został oddany Akademii Nauk Łotewskiej SRR. Tego typu budynków powstało wiele w większych miastach ZSRR, no i w Warszawie. Charakterystyczna pozioma, masywna podstawa i zwężające się ku górze partie aż do iglicy zwieńczonej np. symbolem radzieckiej gwiazdy. Ryski budynek nie jest zbyt wysoki w porównaniu ze słynnymi „Siedmioma Siostrami” w Moskwie.
Biblioteka Narodowa Łotwy wkomponowała się w centrum Rygi nowoczesnym budynkiem jakoś całkiem niedawno. Od 2014 roku mieści się w nowoczesnym gmachu nad Dźwiną. Założona została jako Państwowa Biblioteka Łotwy w 1919 roku. W czasach radzieckich została włączona do radzieckiego systemu bibliotek i działała jako Biblioteka Łotewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Usunięto wtedy wiele pozycji w języku łotewskim i w językach obcych.
Jest też niczego sobie współczesna Ryga 🙂
