Litwa Południowa, chodziło o Niemen i Wilno

To był mały rekonesans po Litwie. Niemen i Wilno były najsilniejszym magnesem. Wilno – wiadomo. A Niemen… Jak napisałam w opisie do galerii: człowiek na lekcjach języka polskiego tyle tłukł opisy nadniemeńskiej przyrody, że dla ukojenia nerwów wczesnej młodości trzeba było nad ten słynny Niemen pojechać, zobaczyć, czy warto było katować siebie i Orzeszkową :).
Przy okazji były Troki, Grutas Park i Druskienniki. Takie wisienki na torcie ;). I o tym wszystkim w tym wpisie.


Zobacz też: więcej zdjęć i wpisów o Litwie Via Baltica


NIEMEN

Obiekt westchnień i uniesień Elizy Orzeszkowej, wymowny „bohater” słynnej powieści, metafora życia, które płynie swoim nurtem, pełne niespodzianek i zakrętów, symbol pojednania narodów, przez tereny których przepływa… Długo można snuć interpretacje… Niemen (Nemunas) ma długość 937 km. Wypływa z okolic Mińska, a wpada do Morza Bałtyckiego, a konkretnie do Zalewu Kurońskiego. Przepływa przez Białoruś, Litwę i Rosję w obwodzie kaliningradzkim. Jego delta jest objęta Parkiem Regionalnym oraz chroniona przez międzynarodową konwencję RAMSAR jako teren szczególnie bogaty w faunę i florę (międzynarodowe porozumienie, którego celem jest ochrona i utrzymanie w niezmienionym stanie obszarów określanych jako „wodno-błotne”, dotyczy głównie ptactwa, ale też roślinności wodno-bagiennej. W Polsce np. Biebrzański i Wigierski Park Narodowy). Szczerze mówiąc, jest to fajny pomysł na podróż. Delta Niemna podobno leży kilka metrów nad poziomem morza, ale i tak stanowi najniższy teren na wybrzeżu Bałtyku.

KRZYŻOSŁUPY

Na Litwie bardzo popularne niegdyś było stawianie krzyży oraz tzw. krzyżosłupów (kryžiastulpis). Krzyżosłupy są w tej chwili bardzo charakterystycznym elementem litewskiego krajobrazu, a ze względu na swoją specyfikę i symbolikę zostały wpisane na listę dziedzictwa UNESCO.

Krzyżosłup w Birsztanach. Takie arcydziełka są bardzo charakterystyczne dla krajobrazu Litwy. Stawiane często przy drogach. Specyficzne połączenie rzeźby, kowalstwa, malarstwa.

O ile krzyże są tradycją czysto chrześcijańską, tak krzyżosłupy mocno są związane z kulturą pogańską. Krzyżosłupy początkowo stawiano w dawnych pogańskich miejscach kultowych, a później przy głównych traktach i na rozstajach dróg. Tradycja ich stawiania sięga czasów, kiedy Bałtowie wznosili drewniane, rzeźbione słupy, które symbolizowały Drzewo Świata (lub inaczej Drzewo Życia). Wierzchołek drzewa symbolicznie dotykał nieba, a korzenie sięgały wnętrza ziemi. Symbol Drzewa Świata był tak popularny, że gdy nastało chrześcijaństwo, zaczęto w taki sam sposób stawiać katolickie krzyże. Nadawano im formę drewnianego lub kamiennego słupa zwieńczonego kapliczką. Wewnątrz kapliczki umieszczano bądź figurkę świętego, bądź drewniany lub metalowy krzyż. Bałtowie od zawsze czcili siły przyrody, dlatego ich słupy były bogate w motywy roślinne i solarne. W wizerunki na krzyżosłupach też wplatano motywy roślinne, ptaki, wizerunek słońca.


NASZA TRASA

Litwa Południowa objęła takie miejsca: Preny (Niemen) –> Birsztany (Niemen) –> Wilno –> Troki –> Merecz (Niemen) –> Grutas –> Druskienniki (Niemen).

BIRSZTANY

Birsztany (Birštonas) to jedno z najstarszych uzdrowisk balneologicznych Litwy. W średniowieczu była tu warownia, letnia rezydencja i miejsce polowań Wielkich Książąt Litewskich. W XIX w. wybudowano tu ujęcie wody mineralnej i przy okazji odkryto pokłady borowiny. Od tej pory Birsztany stały się najważniejszym litewskim kurortem. Do czasu, kiedy wyprzedziły je Druskienniki. Teraz pozostały urokliwe uliczki i pomalowane pastelowo domeczki. Birsztany są dosłownie zatopione w meandrach Niemna.

Niemen (Nemunas) ma długość 937 km. Wypływa z okolic Mińska, uchodzi do Morza Bałtyckiego. Przepływa przez Białoruś, Litwę i Rosję. Meandry Niemna w okolicach Birsztan.Birsztany (Birštonas). "Zatopione w meandrach Niemna". Jedno z najstarszych uzdrowisk balneologicznych Litwy.

TROKI

Troki (Trakai) zwabiły nas jak klasycznych turystów ;). Wystarczy wpisać w necie hasło, zobaczyć jakiekolwiek folderowe zdjęcie i już pędzisz. Położone są bardzo malowniczo, bo między kilkoma jeziorami. Przyciągają majestatycznym zamkiem na wyspie o spektakularnej urodzie oraz oryginalnością miejsca wynikającą z wielokulturowej mieszanki jej dawnych i obecnych mieszkańców.

Jedyny na Litwie i w Europie Wschodniej zamek na wyspie. Gotyk. Budowę rozpoczął wielki książę litewski Kiejstut na przełomie XIV-XVw. Kontynuował jego syn, Witold.

W tej chwili baaaardzo sympatyczne, kolorowe miasteczko. Ma bardzo wiele do zaoferowania i nie są to byle jakie rzeczy. Dawniej mieszały się tu kultury chrześcijan, karaimów, żydów, muzułmanów i ślady tej mieszanki do dziś urozmaicają klimat miasteczka.

W XIII wieku w miejscowości Troki – później nazwanej Stare Troki (dziś wieś Senieji Trakai) – wybudowano zamek warowny, który stał się siedzibą Wielkich Książąt Litewskich. Był bardzo ważnym punktem na mapie Litwy. Na tyle ważnym, że w 1321 roku Giedymin przeniósł tu stolicę Litwy. W połowie XIV w. Krzyżacy zniszczyli zamek do tego stopnia, że już go nie odbudowano. Zbudowano nową warownię w innym miejscu, w tzw. Nowych Trokach. Niedługo po zniszczeniu starotrockiego zamku Giedymin przeniósł stolicę do Wilna.

Tak naprawdę to były trzy trockie zamki w dwóch miejscowościach. Stare Troki uległy zniszczeniu, teraz pozostały jedynie ślady fundamentów. W Nowych Trokach za to wybudowano dwa zamki. Pierwszy – starszy – na półwyspie, zbudowany pod koniec XIV wieku przez Kiejstuta. Drugi – ciut młodszy – na wyspie na jeziorze Galwe, zbudowany na przełomie XIV i XV wieku jako wzmocnienie zamku na półwyspie. Dzięki swemu położeniu zyskał większe znaczenie.  I to właśnie ten zamek jest teraz największą atrakcją turystyczną Litwy.

Budowę zamku rozpoczął Wielki Książę Kiejstut, a kontynuował jego syn, Witolda. Forteca miała być nie do zdobycia, no i miała strzec ówczesnej stolicy – Wilna. Po pokonaniu Krzyżaków w bitwie pod Grunwaldem, zamek na wyspie zaczął tracić swoje znaczenie militarne, ale za to przekształcił się w rezydencję Wielkich Książąt Litewskich. Potem także i polskich królów.

KARAIMI

Troki są największą na Litwie siedzibą Karaimów. W 1397 r. sprowadził ich z Krymu Wielki Książę Litewski Witold, z jednej ze swych wypraw przeciw Złotej Ordzie. Karaimi to grupa etniczna i religijna pochodzenia tureckiego. Słynęli jako bardzo dobrzy żołnierze oraz jako ludzie uczciwi, szlachetni i niesprzedajni. Pomimo niechrześcijańskiego wyznania, cieszyli się licznymi przywilejami władców. Mieli chronić bezpieczeństwa księcia oraz strzec zamku. Książę Witold sprowadził tu ponad 300 rodzin. Oprócz Trok Karaimi zostali osadzeni w kilkudziestu miejscowościach leżących na ówczesnym pograniczu Wielkiego Księstwa Litewskiego i stanowili tam część załóg warowni strzegących bezpieczeństwa granic. W późniejszych czasach Karaimi otrzymywali od władców liczne przywileje oraz grunty. Byli wyłączeni spod jurysdykcji miejskiej i podporządkowani władzy własnego wójta odpowiadającego przed samym księciem. Karaimi mogli wznosić tutaj swoje świątynie oraz zachować swoje tradycje religijne i narodowe.

W centrum Trok jest ulica Karaimska ze specyficznymi karaimskimi domkami. Domki te od strony ulicy mają 3 okna: jedno dla Karaima, drugie dla Pana Boga, trzecie dla księcia Witolda w podziękowaniu za sprowadzenie Karaimów na te tereny. Przy ulicy znajduje się też kienesa – karaimski dom modlitwy. Niewielki, drewniany, nierzucający się w oczy budynek z XVIII wieku. Świątynia jest otwierana tylko na nabożeństwa.

Religia Karaimów jest odłamem judaizmu (przełom VII i VIII w.). Karaim po hebrajsku znaczy: „czytający”, bo Karaimi uznają tylko „tradycję pisaną”, czyli Pięcioksiąg Starego Testamentu (Torę). Odrzucają Talmud jako komentarz narzucający interpretację. Odrzucają instytucję rabinów jako… narzucających interpretację. Obowiązuje indywidualne poznawanie i interpretacja treści Pięcioksięgu. Początkowo czytano Pięcioksiąg po hebrajsku, gdyż każdy przekład na karaimski mógł… narzucać interpretację tłumacza. Kodeksem wiary jest Dekalog, a Mojżesz jest uznawany za najwyższego proroka.

Stary cmentarz żydowski

Najstarszy cmentarz w Trokach jest położony jest we wschodniej części miasta nad jeziorem Tataryszki. Założony został pod koniec XIV w. i był czynny do połowy XX w. Na cmentarz prowadzą dwie bramy: północna i wschodnia. Nekropolia mieści stare karaimskie nagrobki z napisami w różnych językach. Cmentarz zarasta wysokimi trawami i krzakami, nagrobki chylą się ku ziemi, część pochłania roślinność.

Zapomniany cmentarz karaimski z XIV w. Wiele starych nagrobków z napisami w różnych językach i alfabetach.

WILNO

Wilno jest niesamowite. Nie ma co tu dużo kombinować. Miasto ze specyficznym klimatem. O Wilnie mówi się, że to tygiel kultur. Że mieszają się tu różne mniejszości narodowe i tworzą osobliwą tożsamość Wilna. Wileńskie Stare Miasto jest wpisane na listę UNESCO. Nowe Wilno to szklane wieżowce, nowoczesne biurowce, luksusowe hotele. W starym Wilnie czuje się zapach historii. Nowe Wilno to modna turystycznie i lubiana stolica Europy. O Wilnie w osobnym wpisie tutaj.

Ostra Brama, wzniesiona w latach 1503 - 1522 w stylu gotyckim, stanowiła fragment muru obronnego. Zwana też Bramą Miednicką. Po upadku powstania styczniowego polski napis nad bramą: „Matko Miłosierdzia pod Twoją obronę uciekamy się” zmieniono na łaciński: „MATER MISERICORDIAE, SUB TUUM PRAESIDIUM CONFUGIMUS”.

MERECZ

Merecz (Merkinė). Zakole Niemna w pełnej krasie. Miejscowość jak to miejscowość. Nie jest to miejsce „must see” na Litwie. Nas przyciągnęło tu pewne wzgórze, z którego można zobaczyć „tańczący” Niemen z Mereczanką. Eliza Orzeszkowa w wiadomej lekturze: „brzeg Niemna […] wyrastający z zieloności ziemi, a koroną ciemnego boru oderżnięty od błękitnego nieba, ogromnym półkolem obejmował równinę rozległą i gładką.”. Niemen w Mereczu to właśnie coś takiego.

Ujście Mereczanki (tej z lewej) do Niemna (ten z prawej).

DRUSKIENNIKI

Druskienniki (Druskininkai). Sielanka i wypas. Największe i najnowocześniejsze uzdrowisko na Litwie, jedno z najlepszych uzdrowisk klimatycznych i balneologicznych w Europie. Znajduje się tu jeden z największych w Europie aquaparków oraz całoroczny kryty stok narciarski Snow Arena.

Nazwa miejscowości pochodzi od litewskiego wyrazu druska – sól. Druskinikas tłumaczy się jako określenie górnika wydobywającego sól lub handlarza sprzedającego to „białe złoto”. Sól zaczęto wydobywać tu już w XIV wieku. Wtedy sól była cenniejsza niż „zwykłe” złoto. Tysiące lat temu na terenach Druskiennik bujało się morze, dlatego odkładała się sól i inne minerały. W XIX wieku profesorowie z Uniwersytetu Wileńskiego odkryli bogactwo minerałów w lokalnych wodach i dlatego car Mikołaj I udzielił zgodę na prowadzenie działalności uzdrowiskowej. I tak to się kręci do dziś.

Miasteczko jest bardzo sympatyczne, ma pyszną kuchnię i deptak nad Niemnem.

Deptak nad Niemnem.

GRUTAS PARK

Grutas Park w Grutas to prywatna, plenerowa ekspozycja pomników działaczy radzieckich oraz muzeum komunizmu Litewskiej SRR. Po odzyskaniu niepodległości przez Litwę w 1990 r. zaczęto masowo usuwać z czołowych miejsc komunistyczne pomniki, emblematy i symbole. Były one albo niszczone, albo umieszczane w magazynach. W 1998 r. Viliumas Malinauskas wystąpił do władz litewskich z prośbą o zgodę na zorganizowanie muzeum. Wydobył i zgromadził sporą część rzeźb i pamiątek różnego sortu.

Teren parku otoczony jest kolczastymi drutami, z wieżami strażniczymi, a z głośników nadawane są pieśni wiadomej treści.

Ekspozycja jest udostępniona dla zwiedzających od 2001 roku. Łącznie w parku znajduje się 86 pomników przywódców ZSRR oraz litewskich działaczy komunistycznych. W dwóch pawilonach sporządzono muzeum z zrekonstruowaną salą zebrań partyjnych, z biblioteką, z pamiątkami poradzieckimi oraz wystawą malarstwa i rzeźby socrealistycznej. Teren parku otoczony jest kolczastymi drutami i wieżami strażniczymi, a z głośników nadawane są pieśni wiadomej treści. Część rzeźb jest umieszczonych poza ogrodzeniem parku, ponieważ Zrzeszenie Obrońców Praw Autorskich zażądało wypłacenia kilku autorom procentów od przychodu z biletów wstępu. To właśnie rzeźby tych autorów wystawiono na bezpłatny pokaz.

Za zorganizowanie muzeum Malinauskas otrzymał w 2001 roku Nagrodę Ig Nobla, czyli Antynobla, humorystyczny odpowiedniki Nagród Nobla za prace naukowe, które najpierw śmieszą, a potem skłaniają do myślenia.

Zbiory zgromadził (na koszt własny) litewski biznesmen Viliumas Malinauskas. Wydobył ze śmietników i magazynów pomniki przywódców i polityków radzieckich usunięte po odzyskaniu niepodległości przez Litwę (1990r.).